Iedereen die in het onderwijs leidinggeeft heeft, maakt wel eens situaties op het werk mee waarin de eigen emoties conflicteren met wat vanwege haar of zijn rol als leidinggevende verwacht wordt. In dit blog bespreken we zulke conflicten en hoe leidinggevenden hiermee om kunnen gaan zonder hun integriteit in de waagschaal te stellen of hun effectiviteit te verliezen.

Leidinggevenden betalen een hoge prijs voor het onderdrukken van hun emoties.

In elke organisatie zijn er ongeschreven regels over de emoties die je op je werk wel en niet kunt tonen. Zulke impliciete ‘gevoelsregels’ zijn zo ingebed in het sociale verband van een organisatie dat we ze zelden opmerken, laat staan benoemen. Maar er zijn momenten waarop hoe jij jezelf voelt, schuurt met de emoties die van jou verwacht wordt dat je ze laat zien. Hoe beslis je wanneer je je ware gevoelens moet uiten en ‘authentiek’ moet zijn en wanneer je je moet verschuilen achter de publieksversie die van je worden verwacht?

Vanwege hun zichtbaarheid en hun specifieke rol en positie, komen leidinggevenden dit dilemma vaak tegen. Neem Tarik, een senior teamleider op een MBO die het grondig oneens is met de nieuwe manier van onderwijs geven die het Bestuur voorstaan en die toch van hem verwachten dat hij zijn team daarin meekrijgt. Of locatieleider Ellen, die vanwege een reorganisatie haar locatie – die ze vanaf de grond had opgebouwd en niet wilde loslaten – zonder morren overdraagt aan een andere leidinggevende.

Om aan zulke voor hen emotioneel belastende verwachtingen te voldoen, doen leidinggevenden vaak oppervlakkige dingen, zoals een masker opzetten waarachter ze hun échte gevoelens verbergen. Bij uitstek bij conflicten met hun eigen leidinggevenden, tegenslag of ingrijpende veranderingen zoals reorganisaties is dit vaak hun manier van doen.

Wanneer ze in zulke spannende situaties alles laten zien wat ze denken en voelen, lopen leidinggevenden het risico dat ze hun geloofwaardigheid en effectiviteit verliezen. Dat geldt helaas nog eens extra voor vrouwelijke leidinggevenden en mensen met een andere sociale en culturele achtergrond, et cetera in leidinggevende posities.

Leidinggevenden betalen een hoge prijs voor het onderdrukken van hun emoties. De stress van oppervlakkig toneelspelen leidt vaak tot fysieke en mentale klachten, slapeloosheid, burn-out en depressie. Soms wordt de druk zo hoog dat iemand zijn zelfbeheersing verliest en in een plotselinge woede-uitbarsting alle remmen losgooit. Met alle negatieve effecten van dien op de door hun medewerkers ervaren veiligheid, werksfeer en werkprestaties.

Hoe bewaren leidinggevende hun balans op het slappe koord tussen authenticiteit en zichzelf laten zien op een manier die professioneel nodig is? Hieronder een paar technieken die je kunt proberen de volgende keer dat je merkt dat jouw emoties – en de emoties die je geacht wordt te tonen – met elkaar in tweestrijd zijn.

1. Herkader de situatie

Wanneer jouw gevoelens en de emoties die van jou worden verwacht tegenstrijdig zijn, biedt ‘deep acting’ een gezonder en effectiever alternatief voor oppervlakkig toneelspelen. Je richt je dan op het vinden van legitieme redenen om de gevoelens waarvan verwacht wordt dat je ze voelt en laat zien, ook daadwerkelijk voelt zodat je ze niet hoeft te faken.

Ellen begrijpt bijvoorbeeld dat ze opgewektheid zou moeten tonen en coöperatief moest zijn bij de overdracht van haar locatieteam aan een andere leidinggevende. Ook al voelt ze zich niet gewaardeerd en is ze van streek. Om deze ongerijmdheid te beheersen, concentreert ze zich op de voordelen van de situatie: een kans voor haar om iets nieuws te doen. Door de situatie te herkaderen, beïnvloedt Ellen haar emotionele toestand, zodat ze zich comfortabeler kan voelen met het tonen van de emoties die van haar verwacht worden.

Empathie helpt ook bij herkaderen en ‘deep acting’. Stel je voor dat je team keihard werkt om een cruciale deadline te halen en een teamlid een week vrij vraagt om een noodsituatie in het gezin op te lossen. Je onmiddellijke gevoelens kunnen ongeloof en paniek zijn. Maar door de situatie door de ogen van jouw teamlid te bekijken, is de kans groter dat je oprechte bezorgdheid ervaart en welgemeend jouw medeleven kunt tonen.

‘Deep acting’ vereist cognitieve inspanning en lukt niet altijd. Het kost tijd om even een stap terug te kunnen doen en de situatie opnieuw te beoordelen. Maar onderzoek laat zien dan mensen die hier goed in zijn minder last hebben van vermoeidheid, zich minder vaak onecht voelen, meer vertrouwen van collega’s krijgen en in hun loopbaan meer voor elkaar krijgen dan anderen die het bij oppervlakkig toneelspel houden.

2. Richt je op écht wat belangrijk is

Een andere ‘deep acting’-techniek is om je te richten op het grotere doel in je werk. Je concentreren op de mensen die baat hebben bij je werk kan energie geven en verkleint de kans op een burn-out.

Tarik zag bijvoorbeeld dat zijn uitbarstingen van frustratie en verdriet zijn team niet vooruit hielpen. Door, in plaats van bij hen open alles of tafel te smijten, na te denken over de behoeften van zijn collega’s veranderde bij hem het gevoel een soort oplichter te zijn, naar een goed gevoel. Daardoor kon hij zich aan zijn team presenteren op de manier die ze nodig hadden.

Doe, om je te heroriënteren, een stap terug en denk na over waarom je werk ertoe doet. Welke impact hebben jouw inspanningen op jouw teamleden, leerlingen of studenten of de bredere gemeenschap? Het besef dat we iets goeds doen voor mensen om wie we geven, kan het moeten tonen van bepaalde emoties veel minder belastend en negatief maken.

3. Onderzoek je emoties

Situaties die ervoor zorgen dat we een innerlijke tweestrijd ervaren, zijn tegelijk kansen voor persoonlijk leren en groei. Onderzoek je emoties en vraag jezelf af: wat voel ik? Waar voel ik het in mijn lijf? Wat zorgt ervoor dat ik me zo voel? Wat zegt mijn reactie over mijn overtuigingen of waarden?

Van jongs af aan krijgen velen van ons de boodschap mee dat bepaalde emoties niet oké zijn. Als we verdrietig zijn, wordt ons verteld dat we ons moeten ‘vermannen’ (sic!) of ‘we een flinke meid moeten zijn’. Als we boos zijn, krijgen we te horen dat we moeten kalmeren. Maar emoties zijn natuurlijk en essentieel: ze geven ons feedback over hoe we de wereld ervaren. Ze helpen ons om goede beslissingen te nemen, positieve relaties op te bouwen en voor ons persoonlijk welzijn te zorgen.

Ga na of jouw ongemak voortkomt uit aangeleerde overtuigingen over welke emoties in jouw levenskring abnormaal zijn. Als dat zo is, kan het valideren van jouw gevoelens je helpen los te komen van beperkende frames die voortkomen uit jouw familiale en culturele opvoeding en omstandigheden.

Gaandeweg dit proces naar meer zelfbesef bouw je meer emotionele intelligentie op en vergroot je jouw vermogen om emotioneel belastend werk te doen en leiderschap uit te oefenen. Veel leidinggevenden zijn zich er niet van bewust hoe hun innerlijke landschap hun acties beïnvloedt. Terwijl jezelf kennen en bekwaam emotiemanagement essentieel zijn voor effectief leiderschap in de complexe en uitdagende wereld van vandaag.

Het kan zijn dat je in jouw rol als leidinggevende bijzonder vaak een gevoel van dissonantie hebt.  Overweeg dan hoe je jouw rol, taak en werkomgeving beter kunt afstemmen op jouw persoonlijke waarden. Steeds opnieuw worstelen met negatieve gevoelens over jouw rol of werkomstandigheden is geen bestendige oplossing. Het wordt dan tijd voor iets anders. Wanneer jouw eigenschappen en motivatie beter aansluiten bij de emotionele eisen van jouw baan, is er minder emotionele arbeid nodig.

4. Neem de tijd om opnieuw verbinding te maken en bij te tanken

Zoek ondersteuning om de spanning van emotionele arbeid te verminderen. Maak contact met mensen aan wie je jouw ongefilterde gedachten en gevoelens kunt uiten – of het nu jouw partner is, een therapeut of coach of vertrouwde leeftijdsgenoten. Deelnemen aan activiteiten die jou in staat stellen om te ontspannen en op te laden, zoals meditatie, een dagboek bijhouden, kunst ervaren of een wandeling maken in de natuur, kan ook de verborgen stress verminderen.

Het is ook belangrijk om zelfcompassie te omarmen. Mededogen met jezelf, verhoogt je emotionele intelligentie, het vermogen om je in te leven in anderen en jouw algehele effectiviteit als leider. Leidinggevenden krijgen zelden training in het identificeren van en omgaan met emoties, dus ben aardig tegen jezelf terwijl je daarin jouw leercurve afloopt.

. . .

Hoewel het goed omgaan met emoties van jouw werk als onderwijsleider misschien niet wordt (h)erkend en ondergewaardeerd, is die in de huidige werkwereld belangrijker dan ooit. Deze kant van jouw werk is een opdracht waarmee je wezenlijk kunt bijdragen aan het welzijn van anderen. Al zul je daar lang niet altijd iets van merken. Maar deze aandacht voor hen mag niet ten koste gaan van jou als persoon. Probeer eens de hierboven genoemde technieken – om gezond te blijven en over langere tijd de prestaties te leveren die jijzelf en jouw omgeving van je verwachten.

Wil jij persoonlijk of met jouw team werken aan beter teamwerk? Neem dan contact met ons op – misschien kunnen we je helpen.